1 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 października 2016 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Ustawa nowelizująca wprowadziła gruntowne zmiany w polskim systemie naliczania odsetek, w tym dotyczące stawek odsetkowych oraz odsetek maksymalnych.

Przypomnijmy, że do końca 2015 r. w Kodeksie cywilnym uregulowana była jednolita wysokość odsetek ustawowych i maksymalnych, natomiast za opóźnienia w transakcjach handlowych należały się odsetki jak dla zaległości podatkowych. Od 1 stycznia 2016 r. przepisy regulują osobno stawki odsetek kapitałowych (5%), odsetek za opóźnienia (7%), odsetek za opóźnienia w transakcjach handlowych (9,50%) oraz odsetek od zaległości podatkowych (8%). Odsetki maksymalne stanowią natomiast dwukrotność wysokości odsetek w ustawowej wysokości w stosunku rocznym. W przypadku zaległości podatkowych, w ściśle określonych sytuacjach, wprowadzono stawkę obniżoną (50% zwykłej stawki) oraz podwyższoną (150% zwykłej stawki).

Co ważne, nowe stawki dotyczą odsetek należnych (wymagalnych) od dnia 1 stycznia 2016 r., zatem nie znajdą zastosowania do dochodzenia roszczeń wymagalnych do końca 2015 r.
Poniżej przedstawiamy krótki opis odsetek za opóźnienie, odsetek kapitałowych oraz odsetek za opóźnienia w transakcjach handlowych. Stopy poszczególnych odsetek zamieszczam w tabeli (Wysokość odsetek – tabela).

1. Odsetki za opóźnienia

Przedsiębiorców telekomunikacyjnych zainteresują zapewne przede wszystkim odsetki za opóźnienia, uregulowane w przepisach art. 481 Kodeksu cywilnego, pozwalające wierzycielowi (np. operatorowi telekomunikacyjnemu) żądać od niesolidnego abonenta, uchybiającego terminom płatności zapłaty odsetek za opóźnienia. Dłużnik (abonent) ma obowiązek zapłacić odsetki, nawet jeżeli brak terminowego uiszczenia należności wynikał z okoliczności niedotyczących dłużnika albo nie spowodował szkody po stronie wierzyciela (operatora).

Do końca 2015 r. wysokość odsetek ustawowych ustalała Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Od pierwszego stycznia b.r. wysokość odsetek ustawowych za opóźnienia, w stosunku rocznym, ustalana jest w oparciu o sumę stopy referencyjnej podawanej przez Narodowy Bank Polski i wskaźnik 5,5%. Tak obliczona kwota odsetek ogłaszana jest także przez Ministra Sprawiedliwości w drodze obwieszczenia. W chwili obecnej stopa referencyjna NBP wynosi 1,5%, zatem wysokość ustawowych odsetek za opóźnienia wynosi 7% w skali roku. Strony w umowie mogą umówić się na inną, wyższą stopę procentową odsetek za opóźnienia, ale nie może ona być wyższa niż dwukrotność stopy ustawowej, czyli obecnie nie wyżej niż 14% w skali roku.

31 grudnia 2015 r. odsetki ustawowe wynosiły 8% w skali roku, a odsetki maksymalne wynosiły 10% (czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego). Dzięki zmianie już nie dojdzie do sytuacji jak w okresie 9.10.14- 22.12.2014 r., kiedy wysokość odsetek ustawowych była wyższa niż wysokość odsetek umownych, maksymalnych.

2. Odsetki kapitałowe

Dla tych z Państwa, którzy kredytują działalność, zaciągają pożyczki, itp. istotna jest także zmiana dotycząca odsetek kapitałowych.

Odsetki kapitałowe (odsetki od sum pieniężnych) to przede wszystkim wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału (np. za udzielenie komuś pożyczki). Są to odsetki, które wynikają z czynności prawnej (np. najczęściej umowy z bankiem), ustawy, orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu (art. 359 Kodeksu cywilnego).

Od pierwszego stycznia wysokość ustawowych odsetek kapitałowych od sum pieniężnych, w stosunku rocznym, ustalane są, podobnie jak przy odsetkach za opóźnienia, w oparciu o sumę stopy referencyjnej NBP i 3,5 punktów procentowych (także ogłaszane są przez Ministra Sprawiedliwości w drodze obwieszczenia).

Obecnie ustawowe odsetki kapitałowe wynoszą zatem 5% w skali roku (1,5% stopa referencyjna + 3,5%), a maksymalne odsetki kapitałowe, podobnie jak odsetki za opóźnienia mogą być umownie podwojone, czyli wynosić maksymalnie 10% w skali roku.

Kończąc te część podkreślam jeszcze, że uchybienia w płatnościach odsetek kapitałowych (stanowiących najczęściej element kapitałowo-odsetkowej raty) spowodują naliczanie odsetek ustawowych za opóźnienia, czyli 7% (lub wyższych, odsetek umownych za opóźnienia, nie więcej niż 14%), a nie odsetek kapitałowych.

Przykład:
Co miesiąc spłacana jest rata kredytu w kwocie 100 zł + odsetki kapitałowe w wysokości ustawowej. Dla obliczenia raty kapitałowej stosuje się stawkę dotyczącą odsetek kapitałowych, czyli 5% w skali roku. W razie jednak opóźnienia w spłacie, naliczane będą odsetki ustawowe, tyle że nie kapitałowe (5%) ale za opóźnienie (7%), liczone tak od kwoty kapitału jak i od odsetek kapitałowych.

3. Odsetki za opóźnienia w transakcjach handlowych

Terminy płatności oraz wysokość odsetek w przypadku transakcji handlowych są uregulowane w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Przepisy ustawy dotyczą umów odpłatnej dostawy towarów lub świadczenia usług, zawieranych pomiędzy profesjonalistami (przede wszystkim przedsiębiorcami), w związku z prowadzoną przez nich działalnością.

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych są równe sumie stopy referencyjnej NBP i 8%. W chwili obecnej wysokość odsetek za opóźnienia w transakcjach handlowych wynosi 9,50% w skali roku. Umowne odsetki maksymalne za opóźnienie mogą być podwojone, wynosząc nie więcej niż 19% (art. 481 § 21 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 4a ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych).

Przepisy znajdą zastosowanie w relacjach B2B. Profesjonaliści zawierając umowy między sobą muszą się liczyć z wyższymi odsetkami za opóźnienia w płatnościach.

4. Podsumowanie

Od 2016 r. wprowadzono zróżnicowane stawki odsetek kapitałowych i odsetek za opóźnienie oraz odsetek za opóźnienia w transakcjach handlowych. Podstawą obliczania wysokości odsetek jest stopa referencyjna NBP, podawana na stronie internetowej tego banku. Odsetki maksymalne stanowić mogą dwukrotność wysokości odsetek ustawowych.

Łukasz Bazański

 

Autor jest radcą prawnym, prowadzącym spółkę i kancelarię radcy prawnego itB Legal, zajmującym się i specjalizującym w problematyce zagadnień wynikających z ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych oraz prawa telekomunikacyjnego.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi opinii prawnej ani porady. W celu uzyskania pełnych informacji lub porady prawnej, prosimy o kontakt: www.itblegal.pl, sekretariat@itblegal.pl, tel. +48 32 77 45 888.