Zgodnie z art. 70 § 1. ustawy Ordynacja podatkowa (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 749), dalej „OrdPU”, zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Jedną z przyczyn zawieszenia biegu tego terminu jest wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, jeżeli podejrzenie popełniania przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania (art. 70 § 6 pkt 1) OrdPU).
Tyle tylko, że podatnik nie jest informowany o wydaniu postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia w sprawie (faza in rem) a tym samym nie wie o zaistnieniu przesłanki zawieszenia biegu przedawnienia. O toczącym się postępowaniu karnym skarbowym, podatnik jest informowany dopiero z chwilą wydania postanowienia o przedstawieniu mu zarzutów (postępowanie przeciwko konkretnej osobie- faza in personam). Te dwie fazy postępowania przygotowawczego mogą być nie tylko bardzo rozciągnięte w czasie, ale postępowanie w fazie in personam może nigdy nie mieć miejsc, gdy organy prowadzące postępowanie uznają, iż brak jest uzasadnionego podejrzenia popełniania przestępstwa przez konkretną osobę i zakończą postępowanie na tym etapie. Określona przepisami prawa w tym zakresie procedura powodowała, iż podatnik tkwił w stanie niepewności, co do wygaśnięcia jego zobowiązania podatkowego przez bliżej nieokreślony czas, a także, co do prawidłowości podejmowanych przez siebie decyzji podatkowych w latach ubiegłych. Zasadniczym celem instytucji przedawnienia jest bowiem zachowanie pewności obrotu prawnego.
Stąd Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego, czy powyższy stan rzeczy licuje z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. TK w wyroku z dnia 17 lipca 2012 roku (sygn. akt P 30/11), uznał, jak czytamy w komunikacie prasowym po rozprawie, iż nie poinformowanie podatnika o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku ze wszczęciem postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe w sytuacji, gdy podatnik nie wiedział o wszczęciu takiego postępowania i mógł przyjąć, że zobowiązanie podatkowe uległo przedawnieniu, jest naruszeniem zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Inaczej mówiąc, ze zdarzeniem, o którym podatnik nie był informowany, ustawodawca nie powinien wiązać niekorzystnych dla niego skutków prawnych w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Przedmiotem pytania prawnego była, co prawda treść art. 70 § 6 pkt 1 OrdPU w brzmieniu obowiązującym przed 1 września 2005 r., jednakże TK zwrócił uwagę w wyroku, iż zakwestionowany przepis w obecnie obowiązującym stanie prawnym również zawiera normę uznaną za niekonstytucyjną, co sprowadza się do obowiązku nowelizacji tego przepisu w tym zakresie.
Dotychczasowa praktyka organów skarbowych sprowadzała się do wydawania w końcowych miesiącach ostatniego roku terminu przedawnienia (nie można wykluczyć nawet przypadków antydatowania), w którym powinien upłynąć okres przedawnienia, postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Z kolei podatnik był o tym informowany wraz z decyzją o postawieniu mu zarzutów, tyle że doręczoną mu, jak mogłoby się wydawać, po upływie okresu przedawnienia. Wydane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego ma istotnie zmienić sposób wykorzystywania przepisów dotyczących przedawnienia zobowiązań podatkowych przez organy skarbowe.
Łukasz Bazański
Autor jest radcą prawnym, prowadzącym kancelarię radcy prawnego specjalizującą się m.in. w problematyce zagadnień wynikających z ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych oraz prawa telekomunikacyjnego, a także doktorantem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, zajmującym się problematyką odrębnej własności włókien światłowodowych.
itB Legal Kancelaria Radcy Prawnego Łukasz Bazański
