W dniu 30 grudnia 2015 r. Prezes UOKiK wydał kilka ciekawych dla branży telekomunikacyjnej decyzji. O wymierzeniu kary za dochodzenie ulg od klientów, którzy zrezygnowali z usługi telewizji w efekcie zmiany oferty programowej pisałem już na blogu. W przeddzień Sylwestra minionego roku Prezes UOKiK zapewnił „szampańską zabawę” także spółce T-Mobile Polska S.A., wydając decyzję nr DDK-28/2015 (sygn. akt: DDK-61-19/14/AB), na mocy której ukarał tego przedsiębiorcę za jednostronne podwyższenie opłat oraz zobowiązał go do wypłaty rekompensaty na rzecz poszkodowanych abonentów.

Praktyka operatora

W 2014 r. T-Mobile Polska wysyłała do abonentów informacje o zmianie warunków umowy. Klienci mieli możliwość zaakceptowania zwiększenia opłaty abonamentowej o 5 zł, wypowiedzenia umowy w terminie wejścia w życie zmian lub wybrania nowej taryfy stosowanej przez operatora („Jump”). Co ciekawe, rezygnacja z usług przedsiębiorcy nie była związana z negatywnymi konsekwencjami finansowymi (T-Mobile Polska informowała, że abonenci nie będą zobowiązani do zwrotu przyznanych ulg). Omawiana zmiana była ukierunkowana wyłącznie strategią finansową operatora, a nie obiektywnymi przyczynami (np. uszkodzeniem infrastruktury itp.). W stosowanych przez T-Mobile Polska wzorcach umownych znajdowała się informacja, że operator doręcza abonentowi treść proponowanej zmiany warunków wraz z pouczeniem o przysługującym abonentowi uprawnieniu do wypowiedzenia umowy. Zatem postanowienia umowne jednoznacznie określały prawo operatora do zmiany warunków umowy bez potrzeby zawarcia z abonentem stosownego aneksu.

Jak wynika z treści decyzji, jednostronna modyfikacja warunków umowy była poprzedzona przeprowadzeniem audytu prawnego i uzyskaniem kilku opinii potwierdzających zgodność z prawem takich działań (w tym opinii prof. Piątka autora Komentarza do ustawy Prawo telekomunikacyjne). Powszechnie stosowana w branży telekomunikacyjnej praktyka jednostronnej zmiany warunków umowy jest przewidziana bezpośrednio w przepisach ustawy Prawo telekomunikacyjne (art. 60a). Co ważne, przepisy co do zasady (są wyjątki) zwalniają abonenta z obowiązku zwrotu przyznanych ulg jeżeli wypowie umowę z powodu zmiany jej warunków.

Co zakwestionował UOKiK?

Uważnemu czytelnikowi nasuwa się od razu pytanie: dlaczego T-Mobile Polska została ukarana, skoro możliwość jednostronnej zmiany umowy została uregulowana w jej wzorcach, a rozwiązanie takie znajduje źródło w przepisach ustawy Prawo telekomunikacyjne? Co więcej, w opisanej sytuacji, niezadowoleni z podwyżki abonenci, wypowiadając umowy nie byli obowiązani do zwrotu ulg.

Otóż Prezes UOKiK uznał, powołując się na przepisy Kodeksu cywilnego, iż nie wystarczy zastrzeżenie w umowie możliwości jednostronnej zmiany umowy, trzeba jednocześnie określić przyczyny uzasadniające taką zmianę. Inaczej mówiąc, samo zastrzeżenie w umowie możliwości zmiany jej warunków z powołaniem się na przepisy PT jest niewystarczające – dla prawnej dopuszczalności stosowania procedury jednostronnej zmiany umowy konieczne jest wyraźne określenie w umowie kiedy taka zmiana jest dopuszczalna, a konkretniej, wyliczenie (najlepiej kazuistyczne) wszystkich przypadków.

Co więcej, jak się pewnie Państwo domyślacie, te wskazane powody zmiany także muszą być obiektywnie uzasadnione np. za niedopuszczalną należałoby uznać klauzulę modyfikacyjną, pozwalającą zmodyfikować warunki umowy (podwyższyć cenę usługi) z powodu zatrudnienia dodatkowego pracownika. Uzasadnionym powodem zmiany moim zdaniem mogłoby być np. podwyższenie stawek podatku od infrastruktury telekomunikacyjnej lub ustawowe nałożenie na dostawcę usług nowych obowiązków, powodujących wzrost kosztów świadczenia usług.

Argumentacja UOKiK

Prezes UOKiK wyszedł z założenia, że zarówno Kodeks cywilny (art. 384 i art. 3841), jak i Prawo telekomunikacyjne (art. 60a) określają wyłącznie tryb zmiany wzorców umownych (warunków umowy), który będzie mógł zostać zastosowany, jeżeli wystąpią prawnie dopuszczalne przesłanki takiej zmiany. Organ oparł się na poglądach doktryny (np. M. Bednarek) i orzecznictwie Sądu Najwyższego w zakresie zmiany wzorców umownych na podstawie Kodeksu cywilnego (por. wyrok SN z 15.02.13, sygn. akt: I CSK 313/12). Zgodnie z powyższymi stanowiskami, aby móc zmienić wzorzec umowy należy wprowadzić tzw. klauzulę modyfikacyjną, która precyzyjnie określa przesłanki i kryteria dokonania jednostronnej zmiany. Co więcej, stanowisko to idzie jeszcze dalej, zgodnie bowiem z nim, niedopuszczalne jest jednostronne podwyższenie ceny abonamentowej przy umowach terminowych.

Reasumując, Prezes UOKiK stwierdził, że:

  1. T-Mobile określiła w umowach wyłącznie tryb jednostronnych zmian (podobnie jak w przepisach Prawa telekomunikacyjnego), natomiast zabrakło wskazania sytuacji faktycznych, kiedy zastosowanie takiej modyfikacji będzie możliwe;
  2. jednostronna zmiana warunków umowy nie może dotyczyć ceny usług świadczonych na podstawie kontraktów terminowych.

Za stwierdzone naruszenie Prezes UOKiK ukarał T-Mobile Polska karą w wysokości ponad 4,5 mln zł oraz nałożył obowiązek wypłat poszkodowanym klientom kwot po 65 zł.

Zasadność stanowiska UOKiK – konsekwencje

Wydana przez Prezesa UOKiK decyzja jest kontrowersyjna i wzbudza szereg dyskusji na rynku, każe przede wszystkim postawić pytanie o wzajemne relacje aktów prawnych i regulacje kolizyjne, pierwszeństwo ich stosowania. Na gruncie opisywanej sprawy kolizja dotyczy relacji Prawa telekomunikacyjnego z Kodeksem cywilnym, natomiast szereg podobnych problemów pojawia się w praktyce stosowania Ustawy o prawach konsumenta wespół z Prawem telekomunikacyjnym, czego m.in. efektem było wydane pod koniec 2014 roku wspólne stanowisko Prezesa UKE i Prezesa UOKiK. Decyzja pokazuje także, że w świecie prawa nic („poza podatkami”) nie jest pewne, nawet zdawałoby się jasne brzmienie przepisu i wykładana na pierwszym roku studiów prawniczych reguła lex specialis derogat legi generali (w razie kolizji przepisu ogólnego z przepisem szczególnym zastosowanie znajdzie ten drugi).

W mojej ocenie (najwyraźniej w opinii innych prawników także – o czym mowa w treści decyzji) trudno zgodzić się ze stanowiskiem Prezesa UOKiK, zwłaszcza w zakresie niedopuszczalności modyfikacji warunków umów terminowych, dlatego że PT nie uzależnia dopuszczalności zmiany warunków umów od czasookresu obowiązywania umowy.

Ponadto, przeprowadzona procedura zmiany umowy w żaden sposób nie obligowała klientów do zaakceptowania oferty, co więcej, pozwalała bez konsekwencji umowy wypowiedzieć. Przepisy art. 60a Prawa telekomunikacyjnego są szczególną regulacją, dotyczącą wyłącznie usług telekomunikacyjnych, związane z ich specyfiką, a sięganie do orzecznictwa i piśmiennictwa, dotyczącego zmiany wzorców w trybie Kodeksu cywilnego powinno odbywać się nade ostrożnie.

Wydana decyzja to moim zdaniem także przykład dalszej deprecjacji znaczenia regulacji Prawa telekomunikacyjnego w stosunku do innych aktów, stawiająca pod znakiem zapytania samodzielność tej ustawy. Uważam, że pierwsza jej odsłona nastąpiła ponad rok temu, przy próbach wykładni przepisów Ustawy o prawach konsumenta i wybiórczym traktowaniu przepisów PT i UPK jako „ważnych”, „ważniejszych” i „mniej ważnych”, teraz następuje akt drugi – tym razem w starciu z przepisami Kodeksu cywilnego.

O ile mi wiadomo, decyzja Prezesa UOKiK nie jest ostateczna i T-Mobile odwołało się do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ewentualne podtrzymanie decyzji Prezesa UOKiK przez SOKiK spowoduje zapewne konieczność modyfikacji wzorców umownych tych z Państwa, którzy prym przyznali regulacji PT. Tym, których przekonuje argumentacja Prezesa UOKiK zawarta w jego decyzji nie pozostaje nic innego, jak przystąpić do prac nad określeniem katalogu przypadków, których zaistnienie uprawni dostawcę do jednostronnej zmiany warunków umowy.

Łukasz Bazański

 

Autor jest radcą prawnym, prowadzącym spółkę i kancelarię radcy prawnego itB Legal, zajmującym się i specjalizującym w problematyce zagadnień wynikających z ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych oraz prawa telekomunikacyjnego.

Powyższy materiał ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi opinii prawnej ani porady. W celu uzyskania pełnych informacji lub porady prawnej, prosimy o kontakt: www.itblegal.pl, sekretariat@itblegal.pl, tel. +48 32 77 45 888.